Xạ can là thảo dược gì? Công dụng và cách dùng như thế nào?

Xạ can là một trong những loại thảo dược được sử dụng trong nhiều bài thuốc, có tác dụng điều trị nhiều bệnh như: trị ho, trị ghẻ lở, trị sốt rét,… Nhưng cũng không ít người gặp phải tác dụng phụ do chưa biết sử dụng thuốc đúng cách.

Tên khác: rẻ quạt, biển trúc, ô bồ, ô phiến, hoàng viễn, ô siếp, dạ can, ô xuy, thảo khương, phược dực, quỷ phiến, biển trúc căn, hoàng tri mẫu, khai hầu tiễn, lãnh thủy đơn, tử hoa ngưu, ô phiến căn, tử hoa hương, tiên nhân chưởng, điểu bồ, dã huyên thảo, ngọc yến, tử hồ điệp…
Tên khoa học: Belamcanda chinensis Lem
Họ: Lay Ơn (Iridaceae)

Mô tả cây xạ can

Đặc điểm của cây xạ can

Cây thân cỏ có phần rễ rất phát triển. Thông thường xạ can có phần lá mọc thẳng đứng, có khi cao tới 1 m, có hình mác dài khoảng 20 đến 40 cm còn rộng từ 15 đến 20mm. Lá hình phiến dài có gan lá song song, thông thường lá phía dưới úp lên gốc lá ở phía trên. Hoa có cuốn, cánh hoa màu vàng cam. Còn phần quả thì hình trứng có 3 van và dài khoảng 23 đến 25mm, phần hạt màu xanh đen và có hình cầu.

Phân bố

Đây là cây rất dễ mọc nên có thể thấy ở khắp nơi. Tập trung nhiều ở các nước châu Á như Lào, Phillipin, Ấn Độ, Triều Tiên, Trung Quốc, Nhật Bản. Ở nước ta có thể thấy nhiều ở: Tp. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Huế, Nghệ An, Ninh Bình, Thanh Hóa, Hà Nội, Hòa Bình, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Lào Cai.

Bộ phận dùng

Thân, rễ

Thu hái – sơ chế

Thường được thu hoạch vào mùa xuân hoặc mùa thu, sau đó được đem phơi khô, bảo quản để dùng dần.

Bào chế thuốc bằng Xạ can

Sau khi thu hoạch có thể ngâm mềm rồi đem thái nhỏ và phơi khô. Sau khi phơi khô có thể mài thành bột và mỗi khi dùng thì đem pha với nước.
Nếu dùng tươi thì có thể rửa sạch, giã nát cùng một chút muối
Bảo quản

Xạ can được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời.

Thành phần hóa học Xạ can

Hoạt chất glucozit iridin và glucozit belamcandin…

Vị thuốc xạ can
Tính vị

Vị đắng, tính hàn

Quy kinh

Kinh Can và Kinh phế

Tác dụng của cây xạ can

Nhắc đến xạ can, có thể nhiều người ngạc nhiên về khả năng thần kỳ chữa độc của cây. Nếu bạn không biết tác dụng tuyệt diệu của chúng thì chỉ ngỡ chúng chỉ là loại cây dại vô ích. Nhưng qua bài viết này, chắc chắn bạn đã tìm cho mình bài thuốc đông y tuyệt diệu. Chúng ta có thể thực hiện tại nhà đơn giản.

Chữa đau tắc cổ họng

Bệnh đau tắc cổ họng ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe. Chúng làm bạn khó chịu, đau và kém ăn. Do đó, cơ thể luôn mệt mỏi và sút cân. Chỉ với bài thuốc đơn giản từ cây xạ đơn, bạn có thể loại trừ căn bệnh này một cách nhanh chóng.
Tác dụng của cây xạ can chữa hen phế quản thể hàn
Bệnh hen phế quản nếu không được điều trị tận gốc có thể dẫn tới viêm phổi. Chính các thành phần trong cây ô bồ hay ô phiếnđã giúp chúng có khả năng đẩy lùi căn bệnh hen phế quản thể hàn trong cơ thể người bệnh.

Chữa bệnh viêm amidan mãn tính

Bệnh viêm amidan nếu không được trị dứt điểm sẽ bạn thường mắc về căn bệnh đường hô hấp. Amidan có thể bị sưng và gây cho bạn cảm giác đau, khó chịu. Bạn gặp khó khăn trong việc nuốt thức ăn. Do đó, ô bồ hay ô phiếnlà giải pháp tuyệt vời mà bạn có thể áp dụng. Chúng giúp đẩy lùi căn bệnh này một cách nhanh chóng.

Xạ can được kết hợp với nhiều nguyên liệu khác để chữa bệnh
Độc tính

Vị thuốc khá an toàn, ít có độc tính

Bài thuốc sử dụng xạ can

Có rất nhiều bài thuốc sử dụng nguyên liệu xạ can, chẳng hạn như:

1/ Trị ho có khí nghịch lên, cổ họng có nước

Chuẩn bị: 13 củ xạ can, 120g ma hoàng, 120g sinh khương, 90g khoản đông hoa, 90g tế tân, 90g tuer uyển, 7 quả đại táo, nửa lít ngũ vị tử, 1 lượng bán hạ vừa đủ.
Cho ma hoàng vào nấu với 2 lít nước, vớt bọt rồi cho các vị thuốc còn lại vào nấu sôi lên là có thể dùng được.
Chia ra uống 3 lần trong ngày.

2/ Trị thủy cổ, trướng bụng, da xám đen

Dùng xạ can giã lấy nước cốt rồi uống mỗi ngày 1 chén.

3/ Trị ghẻ lở

Chuẩn bị: 80g xạ can, 80g thăng ma
Đem nguyên liệu nấu với 3 chén nước và đùng dể uống, tận dụng phần bã để đắp lên vết thương.

4/ Trị họng sưng đau

Dùng 20g xạ can nấu với 1 chén rượu nước cho đến khi cạn có 1 nửa thì tắt bếp.
Chắt lấy nước, bỏ phần bã rồi cho mật ong vào để uống.

5/ Trị họng sưng đau, ăn uống khó

Chuẩn bị: 160g xạ can tươi và 160g mỡ heo
Nấu nguyên liệu trên bếp cho đến khi keo hết nước rồi dùng để ngậm, cảm giác khó chịu ở cổ họng sẽ giảm ngay.

6/ Trị vú sưng

Xạ can phơi khô, tán bột rồi trộn với mật và đắp lên vùng vú bị sưng đau.

7/ Trị bạch hầu

Chuẩn bị nguyên liệu: 3g xạ can, 3g sơn đậu căn, 15g kim ngân hoa, 6g cam thảo.
Dùng tất cả nguyên liệu trong 1 thang thuốc, sắc để uống.

8/ Trị quai bị

Lấy 15g rễ xạ can tươi sắc uống 2 lần mỗi ngày

9/ Trị viêm khớp gối

Lấy 90g xạ can ngâm với 500ml rượu trong 1 tuần.
Mỗi lần dùng 20ml và uống 2 ngày.
Kiên trì các triệu chứng bệnh viêm khớp gối sẽ cải thiện. Còn rất nhiều bài thuốc sử dụng nguyên liệu là xạ can khác được lưu truyền trong dân gian và có tác dụng khá tốt trong điều trị nhiều bệnh mà chúng ta hay gặp phải.

Kiêng kị khi sử dụng xạ can

Tuy có tác dụng tốt nhưng cũng có thể gây ra tác dụng phụ, chính vì vậy bạn nên chú ý một vài điều kiêng kị như sau:

Không được sử dụng trong thời gian dài sẽ khiến cho cơ thể hết sức mệt mỏi, dễ bị tiêu chảy.
Người dùng có thể trạng yếu, tạng hàn, khí huyết hư thì không nên sử dụng.
Không dùng có phụ nữ có thai, người đang có vấn đề về can Tỳ, đi tiêu lỏng…
Xạ can có rất nhiều công dụng đối với sức khỏe nhưng cũng rất nguy hiểm nếu không sử dụng đúng cách. Chính vì vậy nếu có ý định dùng nguyên liệu này, bạn hãy tìm hiểu thật kĩ. Nếu có bất cứ thắc mắc nào về việc sử dụng thì nên tham khảo trực tiếp thông tin từ những người có chuyên môn, tránh tình trạng không hiểu biết mà sử dụng bừa bãi.

Cách chế biến xạ can

Trên thực tế, chúng ta có thể ngâm ô bồ hay ô phiếnvới rượu để điều trị về căn bệnh viêm khớp gối. Cách ngâm rượu ô bồ hay ô phiếnnày rất đơn giản và sử dụng nhanh chỉ trong vòng 1 tuần.
Ô bồ hay ô phiến ngâm rượu có tác dụng gì
Ô bồ hay ô phiếnngâm rượu có tác dụng rất tốt cho việc điều trị viêm khớp gối hoặc là tổn thương khớp gối do ngã.
Tác dụng của ô bồ hay ô phiếnngâm rượu
Bạn chỉ cần mỗi ngày uống 2 lần với mỗi lần tầm 20ml sẽ phát huy công dụng trị viêm khớp gối rất tốt của rượu xạ can. Tuy nhiên bạn không nên lạm dụng uống quá nhiều mà nên uống có liệu lượng.
Cách ngâm rượu xạ can
Bạn sử dụng ô bồ hay ô phiếnvới liều lượng 90g ngâm với nửa lít rượu ngâm trong vòng 7 ngày. Như vậy bạn đã có một công thức rượu thuốc khá tốt cho sức khỏe.
Uống rượu ô bồ hay ô phiến có tốt không
Rượu ô bồ hay ô phiếnnếu được uống đúng liều lượng thì mang lại hiệu quả rất cao. Bạn không nên uống quá liều quy định bởi chúng có thể gây nóng trong và không tốt cho sức khỏe.