Viêm gan siêu vi A (Hepatitis A) là một bệnh truyền nhiễm có mặt hầu hết khắp nơi trên thế giới. Bệnh thường lây qua đường tiêu hóa, từ phân người bệnh tới người lành, chẳng hạn qua thức ăn nhiễm bẩn.
Viêm gan siêu vi là bệnh gan thường gặp do các loại siêu vi sau khi xâm nhập vào cơ thể người sẽ tìm đến gan, gây tổn thương viêm và hoại tử các tế bào gan. Đến nay, có ít nhất 6 loại siêu vi gây viêm gan được xác định và được đặt tên là A, B, C, D, E, G. Bệnh viêm gan do siêu vi nào gây ra sẽ mang tên của siêu vi đó.
Từ thời Hippocrates, một loại bệnh vàng da gây dịch, lây lan qua đường tiêu hóa đã được mô tả. Đến thế kỷ 17 và 18, những trận dịch viêm gan đầu tiên được ghi nhận ở Châu Âu, thường xảy ra ở những nơi tập trung đông người, điều kiện vệ sinh kém, lúc có chiến tranh… Khi ấy, một loại siêu vi lây qua đường tiêu hóa là nguyên nhân gây bệnh đã được nghĩ tới.
Năm 1973, bằng kính hiển vi điện tử, các nhà khoa học đã quan sát được siêu vi gây bệnh, đặt tên là siêu vi viêm gan A, hay gọi là siêu vi A hoặc HAV (Hepatitis A virus).
Đường lây truyền viêm gan siêu vi A
LÂY TRUYỀN & ĐỀ KHÁNG CỦA VIRUS Viêm gan siêu vi A
– HAV chủ yếu lây qua đường phân – miệng.
– Nó xảy ra khi một người bình thường ăn phải thức ăn hoặc uống nước vấy nhiễm bởi phân của người bệnh.
– Những đợt bùng phát dịch qua nguồn nước, dù là hiếm gặp, vẫn có thể xảy ra khi nước bị nhiễm bẩn bởi các chất thải và không được xử lý thích hợp.
– Bệnh cũng có thể lây qua đường máu nhưng rất hiếm khi do truyền máu và các chế phẩm của máu.
– Đợt bùng phát dịch do thức ăn cũng không phải hiếm, ví dụ ăn nghêu sò ở vùng nước lợ nhiễm bẩn.
– Virut Viêm gan siêu vi A cũng có thể lây qua tiếp xúc trực tiếp người-người, nhưng các tiếp xúc vô tình, thoáng qua không lây truyền bệnh.
– Virut đề kháng với các loại chất tẩy, các dung môi acid (như ether, chloroform), khi phơi khô và nhiệt độ lên đến 600C.
– Chúng sống hàng tháng trong nước ngọt và nước biển.
– Virut có thể bị bất hoạt khi xử lý với chlorine (nước nhà máy), formalin (0,35%, 370C, 72 giờ), peracetic acid (2%, 4 giờ), beta-propiolactone (0,25%, 1 giờ) và tia cực tím (2µW/cm2/phút).
Quá trình gây bệnh của Viêm gan siêu vi A
Khi xâm nhập vào cơ thể người khoảng 2- 4 tuần, siêu vi A có thể gây bệnh viêm gan siêu vi A. Đây là một bệnh nhiễm trùng cấp, thường kéo dài không quá 6 tháng, diễn tiến lành tính, tự giới hạn rồi tự khỏi bệnh.
Biểu hiện của bệnh rất thất thường, đa số không có triệu chứng viêm gan A bất thường. Một ít trường hợp có triệu chứng điển hình với sốt (trước khi bị vàng da), mệt mỏi, buồn nôn, đau tức vùng bẹ sườn bên phải (bởi gan sưng to, đau), chán ăn, khó tiêu, vàng da, vàng mắt, tiểu sậm.
Một số triệu chứng này sẽ kéo dài khoảng vài tuần rồi sẽ giảm dần và biến mất, bệnh nhân sẽ phục hồi hoàn toàn. Rất hiếm khi bệnh diễn tiến tối cấp với xuất huyết, hôn mê, vàng da niêm sậm, gan teo… gây tử vong chỉ trong vài ngày.
Bệnh viêm gan siêu vi A hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là các giải pháp điều trị hỗ trợ. Khi bệnh diễn tiến nặng, tối cấp, cần cho bệnh nhân nhập viện để điều trị hồi sức cấp cứu tích cực.
Phòng ngừa bệnh Viêm gan siêu vi A
Để phòng ngừa bệnh cần tiêm 2 liều vắc xin, cách nhau ít nhất 6 tháng và có thể tiêm cùng lúc với các vắc xin khác.
– Đối với trẻ em, liều đầu tiên tiêm lúc 12-23 tháng tuổi (nếu có nhu cầu, còn theo lịch tiêm chủng quốc gia thời gian cần tiêm vắc xin viêm gan A là từ 24 tháng tuổi trở lên). Trẻ chưa được tiêm lúc dưới 2 tuổi có thể tiêm sau đó.
– Đối với những người khác, có thể tiêm bất cứ khi nào nếu có nguy cơ nhiễm viêm gan A.
Những đối tượng nào không nên tiêm ngừa vắc xin viêm gan siêu vi A hoặc hoãn tiêm
Người có phản ứng dị ứng nặng với mũi tiêm vắc xin viêm gan siêu vi A lần đầu
Người có phản ứng dị ứng nặng với bất kỳ thành phần nào của vắc xin. Tất cả vắc xin viêm gan A có chứa nhôm và một vài loại thì có chứa 2-phenoxylethanol. Do vậy, hãy báo cho bác sĩ biết đã từng bị dị ứng nặng với những chất nào.
Người đang bệnh ở mức độ trung bình hoặc nặng nên hoãn tiêm. Nếu bệnh ở mức độ nhẹ thì có thể tiêm được.
Nếu đang mang thai hãy thông báo cho bác sĩ biết. Mặc dù chưa xác định được tính an toàn của vắc xin viêm gan A trên phụ nữ có thai nhưng cũng chưa có bằng chứng khoa học nào cho thấy vắc xin gây hại cho thai nhi và phụ nữ mang thai.
4. Phản ứng phụ
Vắc xin ngừa Viêm gan siêu vi A có thể gây ra những phản ứng sau tiêm. Thường là những phản ứng nhẹ, những phản ứng nặng rất hiếm khi xảy ra.
Phản ứng nhẹ thường kéo dài từ 1-2 ngày với những triệu chứng sau:
– Đau ở chỗ tiêm, chiếm tỉ lệ 1/2 ở người lớn và 1/6 ở trẻ em.
– Nhức đầu, chiếm tỉ lệ 1/6 ở người lớn và 1/25 ở trẻ em.
– Chán ăn, chiếm tỉ lệ khoảng 1/12 ở trẻ em.
– Mệt mỏi, chiếm tỉ lệ 1/14 ở người lớn.
Phản ứng nặng rất hiếm có trường hợp bị phản ứng dị ứng nặng sau tiêm, thường xảy ra trong vòng một vài phút hoặc một vài giờ sau tiêm.
Phụ huynh và gia đình nên theo dõi các phản ứng sau tiêm. Khi thấy có những dấu hiệu bất thường sau đây thì nên nhanh chóng đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất:
– Sốt cao.
– Có thay đổi về hành vi.
– Phản ứng dị ứng nặng gồm khó thở, khàn giọng, khò khè, nổi mề đay, da tái xanh, mệt, chóng mặt, mạch nhanh.
Lưu ý:
– Chuyên gia chỉ ra rằng những người có khả năng tiếp xúc với virus Viêm gan siêu vi A như trẻ em, nhân viên trong ngành thực phẩm, nhân viên y tế… thông thường vắc-xin làm giảm độc tính virus viêm gan A chỉ cần tiêm 1 lần là được, nhưng nếu như bệnh nhân mãn tính, cấp tính, sốt, người bệnh nên tiếp tục tiêm mà tiêm vắc-xin được 3 năm thì nên tiến hành tiêm nhắc lại.
– Để tránh tái truyền nhiễm trong quá trình tiêm, kiến nghị bệnh nhân nên tới các bệnh viện chính quy để tiêm phòng. Ngoài ra cũng kiến nghị với người mắc bệnh viêm gan A sau khi mắc bệnh phải nhanh chóng tới bệnh viện gan chính quy để tiếp nhận điều trị, tránh để bệnh tình trở nên nghiêm trọng.
