Thổ phục linh là thảo dược quý có rất nhiều tác dụng chữa bệnh, đặc biệt là các bệnh ngoài da như vảy nến, viêm da,…Để biết nhiều hơn về cây khúc khắc những công dụng khác mà loại cây này mang lại, avado sẽ cung cấp cho bạn những thông tin ấy qua bài viết dưới đây.
Thổ phục linh là cây gì?
Còn có tên gọi khác là cây khúc khắc, thổ tỳ giải, sơn kỳ lương,…tên khoa học là Smilax glabra Roxb., thuộc họ Hành Tỏi (Liliceae).
Là một cây thuốc quý sống lâu năm, thân dây leo trườn dài 5-12cm, rộng 1-5cm, có nhiều cành nhỏ, gầy, không gai. Thân rễ hình trụ hơi dẹt hoặc là khối dài ngắn không đều. Mặt ngoài có màu nâu vàng hay nâu tro, lồi lõm không phẳng.
Vỏ rễ có vân nứt không đều, có vẩy, chất cứng. Khi thái lát có hình hơi tròn dài hoặc hình không xác định, dày 1-5mm. Mặt cắt màu trắng đến màu nâu đỏ nhạt, có bột, có thể nhin rõ bó mạch, chất hơi dai, khó bẻ gãy, không mùi, vị hơi ngọt.
Lá hình trái xoan thuôn,phía dưới tròn, mọc so le, dài 5-12cm, rộng 3-6cm, hơi mỏng, có 3 gân nhỏ từ gốc hình cung và nhiều gân con. Cụm hoa mọc ở nách lá, có màu lục nhạt, cuống hoa dài. Hoa đực và hoa cái riêng rẽ. Quả mọng, hình cầu, đường kính 6-7mm, có 3 cạnh và có 3 hạt ở trong.
Phân bố và thu hái thổ phục linh
Trồng nhiều ở Ấn Độ, Mianma, Trung Quốc, Đài Loan, Lào, Campuchia, Thái Lan,… Ở nước ta, cây mọc chủ yếu ở vùng đồi núi, thung lũng, rừng thưa, leo trên các cây lớn, phổ biến ở Lạng Sơn, Vĩnh Phú, Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, cho đến các tỉnh Tây Nguyên, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Bình Thuận.
Người dân hái rễ tươi quanh năm, đặc biệt là vào màu hè. Sau đó, cắt bỏ rễ con và gai, phơi hoặc sấy khô.Hoặc ủ mềm 3 ngày rồi thái mỏng, rồi mới phơi hoặc sấy khô.
Thành phần hóa học của thổ phục linh
Trong thổ phục linh có chứa saponin, tamin, chất nhựa và 1 ít tinh dầu. Ngoài ra, trong củ có nước 83,3%, glucid 8,9%, protein 2,4%, caroten 1,6mg%, chất xơ 2,2%, vitamin C 18mg%, tro 1,2%,…
Trong đông y, cây khúc khắc là thảo dược có vị ngọt nhạt, tính bình. Nó có tác dụng khử phong thấp, lợi gân cốt, chữa đau khớp xương, trừ sưng thủng.
Tác dụng của thổ phục linh
1. Chữa rôm sảy
Dùng 30g thổ phục linh đun lấy nước, để ấm, dùng khăn thấm nước thuốc bôi lên chỗ nổi rôm, ngày làm 3-5 lần. Kết hợp với nước tắm từ nước thuốc và thêm nước pha loãng, ngày tắm 1 lần, làm liên tục 3-5 ngày.
2. Thổ phục linh chữa đau bụng kinh
Lấy 10g cây khúc khắc,15g thương truật, 10g đương quy, 10g tiểu hồi hương, 10g xuyên khung, 10g một dược, 10g ngũ linh chi, 15g ích mẫu thảo, đem tất cả sắc lấy nước uống trước ngày kinh 3 ngày. Uống liên tục 7 thang, thường sau 4 kì kinh thì khỏi.
3. Chữa bệnh viêm da cơ địa và mẩn ngứa, mề đay
Lấy 30g củ thổ phục linh, 20g dây kim ngân, 15 ké đầu ngựa, đem sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang. Liệu trình 3-5 ngày.
4. Điều trị bệnh vảy nến
Bài thuốc 1: Lấy 40-80g thổ phục linh đem hạ thổ, 80-120g thảo nam (cải trời) đem đun với 500ml nước cho đến khi còn 300ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc 2: Dùng kết hợp cây khúc khắc, hà thủ ô, ké đầu ngựa và huyền sâm, mỗi ngày sắc uống 1 thang.
5. Chữa mụn nhọt
Lấy 30g củ thổ phục linh, 20g kim ngân hoa, 20g bồ công anh, 15g vỏ núc nác, 10g cam thảo nam. Tất cả đem sắc lấy nước, chia uống 2 lần trong ngày. Liệu trình 5 ngày.
6. Thổ phục linh Chữa nước ăn chân
Lấy 20g củ thổ phục linh, 20g lá lốt, 16g rễ cỏ xước, đem đun lấy nước, dùng để ngâm rửa chân trong 20 phút, rồi lau khô, làm đều đặn mỗi ngày cho đến khi vết thương khô lại và hết ngứa.
7. Hỗ trợ người bị suy tim, ngủ không sâu và hay hồi hộp
Lấy 50g hạt sen khô ngâm nước 30 phút cho mềm, đem luộc sơ qua rồi để ráo.Thổ phục linh đem xếp vào nồi hấp cách thủy khoảng 2h, sau đó cho hạt sen vào hấp thêm 10 phút là có thể ăn được.. Điều trị suy tim rất hiệu quả
8. Trị viêm mủ da
Dùng 30g thổ phục linh, 15g cam thảo, 15g kim ngân hoa. Đem sắc với 500ml nước, cho đến khi còn 200ml, uống 1 lần vào khoảng 9-10h sáng trong ngày.
9. Chữa phong thấp, đau nhức xương khớp
Bài thuốc 1: Lấy 20g cây khúc khắc, 10g tắc kè đá, 8g thiên niên kiện, 8g đương quy, 6g bạch chỉ đem sắc với nước, chia uống 2-3 lần trong ngày. Hoặc lấy các vị thuốc trên ngâm rượu uống.
Bài thuốc 2: Lấy 50g cây khúc khắc đem gọt bỏ vỏ, thái nhỏ thành miếng. 100g thịt lợn thái miếng. Cả hai cho vào nồi hầm nhừ, chia ra ăn 2-3 lần trong ngày.
10. Chữa bệnh giang mai
Bài thuốc 1: Lấy 40g củ thổ phục linh, 16g hà thủ ô, 16g vỏ núc nác, 10g ké đầu ngựa, 8g gai bồ kết. Tất cả đem đun với 400ml cho đến khi còn 200ml, chia ra uống trong ngày.
Bài thuốc 2: Lấy 60g cây khúc khắc, 15g ké đầu ngựa, 15g bạch tiên bì, 5g cam thảo, đem sắc nước uống trong ngày. Mỗi ngày 1 thang, liệu trình 30 ngày.
11. Điều trị đau thần kinh tọa
Dùng 30g thổ phục linh, 20g dây đau xương, 20g cỏ xước, 20g tang ký sinh, 10g cốt toái bổ, sắc lấy nước uống trong ngày. Mỗi ngày 1 thang.
12. Chữa u nang buồng trứng
Lấy 30g cây khúc khắc, 15g hoàng bá, 15g hạ khô thảo, 10g bào sơn xuyên giáp, 15g hải tảo, 30g mẫu lệ, 15g hương phụ, 15g đương quy, 15g đan sâm, 15g trạch tả, 10g ngưu tất. Tất cả đem sắc lấy nước uống, mỗi ngày 1 thang để chữa u nang buồng trứng hiệu quả
13. Thổ phục linh Trị eczema
Lấy phổ thục linh tán bột mịn. Đắp lên chỗ đau ngày 3-5 lần, làm liên tục 5 ngày.
14. Chữa viêm khớp dạng thấp
Lấy 20g thổ phục linh, 12g ý dĩ, 20g thạch cao, 8g xương truật, 12g tri mẫu, 12g liên kiều, 12g hoàng bá, 16g kê huyết đẳng, 6g cam thảo, 12g đan sâm, 20g ké đầu ngựa, 8g quế chi, 12g tang chi, 20g hi thiêm, 12g phòng phong, 16g tỳ giải, 16g ngân hoa, 12g bạch thược và 20g ngạch mễ. Chữa viêm khớp dạng thấp đem tất cả sắc lấy nước uống trong ngày.
15. Chống viêm và chữa dị ứng
Dùng thổ phục linh tươi hoặc khô ngâm rượu hoặc 15-30g cây khúc khắc sắc nước uống trong ngày.
16. Thổ phục linh Lợi tiểu
Lấy 1 lượng vừa đủ thổ phục linh sắc lấy nước uống hàng ngày.
17. Chữa ghẻ lở
Lấy 2kg cây khúc khắc, 600g rễ tranh và 200g sinh địa hoàng. Tất cả thái lát hoặc giã nát, cho nấu cùng thật nhiều nước trong 8-9 giờ. Sau đó lọc lấy nước bỏ bã, tiếp tục cô đặc lại thành cao. Mỗi ngày dùng 6-8 thìa pha với nước sôi, uống ngày 2 lân, trước khi ăn 1-2 giờ.
Lưu ý khi dùng thổ phục linh
Không dùng quá nhiều và liều cao thổ phục linh sẽ gây kích ứng niêm mạc dạ dày dẫn đến rối loạn tiêu hóa.
Không dùng cho phụ nữ có thai và người bị tỳ vị hư hàn.
Bạn không uống chung nước chè với cây khúc khắc.
Do cây khúc khắc có tác dụng lợi tiểu tốt nên không dùng chung với thuốc chữa bệnh vì sẽ làm mất tác dụng của thuốc.
Không dùng cho những người bị bệnh hen phế quản hoặc đang dùng thuốc điều trị bệnh cũng không dùng chung với thổ phổ linh.
Những bài thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo, trước khi áp dụng người bệnh nên hỏi ý kiến của thầy thuốc để được tư vấn dùng hợp lý.
