Bán biên liên có tên khoa học là Lobelia chinensis Lour. Cây thường được dùng trị: Xơ gan cổ trướng, huyết hấp trùng, cổ trướng vào thời kỳ cuối hay viêm gan phù thũng. Viêm amidan, viêm ruột, ỉa chảy. Suyễn thở hay sốt rét cơn.
Tên tiếng việt: Bán biên liên
Tên khác : Puon suen lien; Lỗ bình trung quốc; Lô biên
Tên khoa học: Lobelia chinensis Lour – Lobelia radicans Thunb.
Họ: Họ Lô Biên (Lobeliaceae)
Mô tả bán biên liên:
Cây thảo mọc hằng năm, có thân nhẵn, có 3 góc, mọc thẳng hướng lên hay mọc nằm, có khi đâm rễ, đơn hay phân nhánh, dài 5-15cm.
Lá mọc so le gần như không cuống, các lá ở góc hình trái xoan, các lá phía trên thon, dài 0,7-2cm, rộng 3-7mm, có đầu nhọn hay tù, với phần trên của mép có răng. Hoa mọc riêng lẻ, mọc ở nách lá, dài 7-15mm, thường xếp 1-2 cái trên cùng trục.
Cuống hoa dạng sợi, dài 6-30mm, không có lá Bắc. Ðài dính với bầu, có 5 thuỳ thon.
Tràng hoa màu tím, màu xanh lơ hay trắng, chẻ tới gốc, 5 thuỳ hình trái xoan, 2 cánh tròn nhỏ hơn. Nhị 5, hình cong, dính ở đỉnh thành một cái vòng quanh nuốm. Bầu 2 ô, dạng tròn, nhẵn. Quả nang dạng nón ngược, trên một cuống cong.
Hạt hình bầu dục, dẹt, nhẵn.
Hoa tháng 5-8; quả tháng 8-10.
Bộ phận dùng:
Toàn cây – Herba Lobelae Chinensis, thường gọi là Bán biên liên.
Nơi sống và thu hái :
Cây phân bố ở Lào, Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Malaixia, Inđônêxia. Ở nước ta, thường gặp Bán biên liên trong ruộng và những nơi ẩm thấp, có ở nhiều nơi thuộc miền Bắc và miền Trung.
Người ta thu hái toàn cây vào mùa xuân, hè, rửa sạch dùng tươi hay khô.
Thành phần hoá học:
Trong cây có lobelin, lobelanin, isolobelanin, lobelanidin, saponin, flavon, acid amin.
Tính vị, tác dụng:
Vị cay, tính bình, có tác dụng lợi niệu, tiêu thũng, thanh nhiệt giải độc.
Công dụng, chỉ định và phối hợp của bán biên liên:
Thường được dùng điều trị xơ gan cổ chướng, huyết hấp trùng, cổ trướng vào thời kỳ cuối hay viêm gan phù thũng. Viêm amidan, viêm ruột, ỉa chảy. Suyễn thở hay sốt rét cơn. Liều dùng 40g dạng thuốc sắc. Lobelia Chinensis Lour
Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Bán liên biên
Vị thuốc bán liên biên
+ Trị ung thư ung nhọt, các vết thương do côn trùng như bọ cạp, rắn, cua cắn:
Lobelia chinensis Lour đâm tươi đắp ngoài (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị viêm tai giữa cấp tính:
Bán biên liên tươi, giã lấy nước cốt, thêm ít rượu nóng nhỏ vào lỗ tai (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị ung nhọt:
Bán biên liên tươi thêm ít muối ăn, giã nát đắp ngoài (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị xơ gan, bụng trướng nước: Lobelia chinensis Lour 30g, Mã tiền thảo 15g, sắc uống (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị vàng da, phù thủng thuộc dương tính, thực chứng, tiểu khó:
Bán biên liên, Bạch mao căn đều 30g, trộn với đường cát, uống ngày 2 lần (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Cầm máu hạ huyết áp, sốt rét, trị ho suyễn và đau thắt lưng:
Bán biên liên, Bạch mao căn đều 30g, trộn với đường cát, uống ngày 2 lần(Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
Tham khảo cách sử dụng
Rắn cắn đâm lấy nước cốt uống, còn bả đắp quanh đó. Trị suyễn, sốt rét dùng với Hùng hoàng mỗi thứ 6g đâm nát như bùn đựng trong chén chờ khi màu xanh làm viên bằng hạt ngô đồng lần uống 10 viên lúc đói.
Ngộ độc: Ăn nhiều gây chảy nước dãi, sợ hãi, đau đầu, tiêu chảy, Huyết áp cao, rối loạn mạch, nặng thì co giật, cuối cùng chết vì liệt trung khu hô hấp, nếu nhẹ thì cho thuốc chấn tĩnh, châm Nhân trung, Hợp cốc, Dũng tuyền. Nặng thì xử lý bằng y học hiện đại. Kinh nghiệm dân gian cho uống nước sắc Cam thảo hoặc nước ép gừng tươi để giải độc.
Trị côn trùng độc như rắn, rết, bọ cạp, ong chích, đồng thời có tác dụng trong viêm họng, viêm tai giữa nhọt đinh không ra mủ: Bán biên liên (tươi) 4 lượng, đâm nát trộn rượu hoặc nước nóng khuấy uống làm thế nào cho ra mồ hôi mỗi ngày một lần, nặng thì hai lần. Bên ngoài dùng tươi toàn cây đâm nát như bùn trộn với một tý muối ăn đắp quanh nơi đau sưng, hoặc dùng cây tươi sắc uống, còn bả đắp ngoài (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
