Cây mã đề có tính mát, vị ngọt, đi vào các kinh, can, thận và bàng quang thông kinh lợi tiểu, xa tiền tử là cây thuốc quý trong bài thuốc nam điều trị bệnh sỏi thận.
Lá mã đề là vị thuốc nam rất gần gũi và quen thuộc với người dân Việt Nam, ngày trước hầu như ở dưới các vùng quê nhà nào cũng trồng vài ba khóm xa tiền tử vừa làm cảnh vừa làm thuốc (Cây mã đề có hình dáng khá đẹp) Nước sắc cây xa tiền tử rất mát lại có tác dụng bổ thận, tăng cường đào thải chất độc cho thận. Chính vì vậy mà trong các bài thuốc dân gian điều trị các bệnh về thận bao giờ cũng có vị thuốc mã đề. Ở bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ hơn về công dụng và cách dùng cây thuốc này:
Cây mã đề (còn gọi là cây xa tiền tử) rất giàu chất đạm cùng các chất dinh dưỡng, bao gồm beta carotene, canxi, vitamin C và K, các dưỡng chất thực vật như allantoin, apigenin, baicalein, axit oleanolic, sorbitol và tanin. xa tiền tử trong dân gian dùng để kháng khuẩn, ngăn ngừa ung thư và các tổn thương ngoài da hiệu quả.
Cây xa tiền tử là bài thuốc chữa bệnh dân gian
Cây mã đề là gì?
Cây mã đề là một loại thảo mộc, ngoài phòng ngừa và điều trị viêm gan còn giúp ngăn ngừa ung thư, cai thuốc lá. Trong đó:
Beta carotene giúp tăng cường thị lực và chống lại ung thư
Canxi giúp xương chắc khỏe và là một yếu tố cần thiết cho hệ thần kinh khỏe mạnh
Vitamin C giúp chống lại ung thư và giảm căng thẳng
Vitamin K cần thiết cho máu và sức khỏe của mạch máu.
Đặc điểm cây mã đề
Đặc điểm thực vật, phân bố của mã đề:
Xa tiền tử là loại cỏ sống lâu năm, thân nhẵn.
Lá mọc thành cụm ở gốc, phiến lá hình thìa hay hình trứng, có gân dọc theo sống lá và đồng quy ở ngọn và gốc lá.
Hoa mọc thành bông, có cán dài, xuất phát từ kẽ lá. Hoa lưỡng tính.
Quả hộp, trong chứa nhiều hạt màu nâu đen bóng. xa tiền tử mọc hoang và được trồng ở khắp nước ta.
Cây mã đề mọc ở đâu?
Các loài mã đề mọc ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm Châu Mỹ, Châu Á, Úc, New Zealand, Châu Phi và Châu Âu. Nhiều loài trong chi phân bổ rộng khắp thế giới như là một dạng cỏ dại. Ở Việt Nam cây xa tiền tử lá lớn được trồng phổ biến để làm rau và cây xa tiền tử lá nhỏ mọc hoang dại trên khắp cả nước chủ yếu được dùng làm thuốc.
Riêng loài mã đề Plantago asiatica (tên đồng nghĩa: Plantago major subsp. major hay Plantago major) có nguồn gốc ở vùng cận nhiệt đới ở Nam Á, được dùng làm thuốc từ lâu đời ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam.
Xa tiền tử có ba bộ phận dùng làm thuốc là: Toàn cây trừ gốc rễ, lá và hạt. Thu hái cả cây, cắt bỏ rễ, phơi sấy khô. Thu hái lúc quả già, rũ lấy hạt, phơi sấy khô, độ ẩm không quá 10%, hạt lép không quá 2%, chỉ số nở ít nhất là 5.
Phân loại
Loài Plantago major (xa tiền tử lớn) chủ yếu được dùng làm rau, được trồng phổ biến.
Loài Plantago asiatica (mã đề, mã đề á hay xa tiền) chủ yếu được dùng làm thuốc.
Về tính vị và công dụng dược liệu của hai loài tương tự nhau nhưng ở loài xa tiền tử (lá) lớn có chất lượng kém hơn.
Tác dụng dược lý
Trong y học Việt Nam, mã đề được dùng làm thuốc lợi tiểu, chữa một số bệnh về tiết niệu, cầm máu, phù thũng, ho lâu ngày, tiêu chảy, chảy máu cam… Xa tiền tử có tác dụng lợi tiểu, thanh thấp nhiệt, thảm thấp chỉ tả, thanh can minh mục, thanh phế hóa đàm, tăng thải trừ ure, acid uric, muối, giãn phế quản, kháng khuẩn, kháng viêm.
Tác dụng của trong Đông y
Trong Đông y, cây mã đề có tính lạnh, vị ngọt. Công dụng của cây xa tiền tử giúp:
Khử nhiệt, mát máu, thông mồ hôi, làm sáng mắt.
Dùng chữa các chứng bệnh: bí tiểu tiện, phù thũng, tiểu tiện ra máu
Điều trị viêm thận, viêm bàng quang, viêm phế quản, phế nhiệt
Chữa bệnh ho lâu ngày, đau mắt đỏ.
Ngoài ra còn dùng ngoài chữa mụn nhọt, sưng tấy.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa mọi người đều có thể sử dụng loại cây này.
Tác dụng trong y học hiện đại
Là thuốc kháng viêm tự nhiên
Khắc phục tổn thương hệ thần kinh
Tăng năng lượng cho tế bào
Phòng ngừa và điều trị viêm gan
Chữa bệnh đường hô hấp
Ngăn ngừa ung thư
Trị côn trùng cắn
Giảm đau
Thuốc trị rắn cắn
Cai thuốc lá
Cách dùng mã đề chữa bệnh
Bài thuốc chữa bệnh từ cây mã đề
Chữa chứng bí tiểu tiện: Dùng 12g hạt mã đề sắc uống làm nhiều lần trong ngày – có thể sắc cùng một ít lá xa tiền tử uống cũng tốt.
Chữa viêm phế quản: Mỗi ngày dùng 6 – 12g hạt mã đề hay dùng cả cây sắc uống nhiều lần trong ngày.
Chữa chốc lở ở trẻ nhỏ: Dùng một nắm rau xa tiền tử tươi, rửa sạch thái nhỏ – nấu với 100g -150g giò sống, cho trẻ ăn liền trong nhiều ngày sẽ khỏi. Nếu trẻ nhỏ ăn canh này thường xuyên phòng được chốc lở.
Chữa chứng sốt xuất huyết: Mã đề tươi 50g – củ sắn dây 30g -nước 1 lít sắc còn lại một nửa chia 2 lần uống vào lúc đói trong ngày – uống như vậy 3 ngày các ngày sau mỗi ngày uống 1 lần.
Chữa tiểu tiện ra máu: Dùng rau xa tiền tử một nắm to rửa sạch giã nát vắt lấy nước cốt uống vào lúc đói bụng – có thể thêm cỏ mực hai thứ bằng nhau cũng làm như trên và uống lúc đói sẽ có hiệu quả sau vài ngày.
Dùng mã đề lưu ý gì?
Lá: Phụ nữ có thai dùng phải thận trọng. Người già thận kém, đái đêm nhiều không nên dùng.
Hạt: Không phải thấp nhiệt dùng thận trọng. Bên cạnh đó canh xa tiền tử nấu với tôm, thịt ăn rất ngon và có tác dụng giải nhiệt, tiểu tiện dễ dàng. Chú ý, khi ăn uống vị mã đề cần kiêng kị những chất kích thích đưa vào cơ thể gây nóng như rượu, cà phê, gia vị…
