Phá cố chỉ còn được gọi là bổ cốt chỉ, hạt đậu miêu hay hắc cố tử. Tên khoa học của cây này là Psoralea corylifolia L, thuộc họ đậu (Fabaceae).
Tên tiếng Việt: Phá cố chỉ, Đậu miêu, Bổ cốt chi
Tên khoa học: Cullen corylifolium (L.) Medik. – Psoralea corylifolia L.
Họ: Fabaceae
Công dụng: Thông tiểu tiện, ỉa chảy, di tinh, bổ, ra nhiều mồ hôi, đau lưng (Hạt sắc uống).
A. Mô tả cây Phá cố chỉ
Cây nhỏ mọc hằng năm, cao 0,3-1m. Trên thân có lông trắng, lá mọc so le, hình trứng đầu nhọn, đáy lá tròn, mép có răng cưa dài 6-9cm, rộng 5- 7cm, cuống lá dài 2-4cm, có lá kèm. Hoa mọc thành chùm dài 6-10cm ở kẽ lá, cành hoa màu vàng nâu nhạt. Quả hình trứng màu đen dài 5mm, rộng 3mm. Hạt hình thận hay hình trứng dẹt dài 5mm, rộng 3mm có màu nâu đen hay đen. Trên mặt hạt có vân hình những hạt nhỏ giữa hơi lõm, mùi thơm, vị cay .
B. Phân bố, thu hái và chế biến
Cây nguồn gốc ở Ấn Độ. Có mọc ở Việt Nam nhưng ít khai thác.
Gần đây, ta di thực từ Trung Quốc, cây mọc khỏe. Gieo hạt vào mùa xuân, phủ ít đất lên. Sau nửa tháng cây mọc, mỗi cây trồng cách nhau 10-29cm. Vào mùa thu quả chín hái về phơi khô, đập lấy hạt, sảy sạch vỏ và đất cát là được. Khi dùng để nguyên hoặc sao, hoặc tẩm muối rồi mới sao khô.
C. Thành phần hóa học
Trong hạt phá cố chỉ có khoảng 20% chất dầu, một ít tinh dầu trong đó có psoralen, isopsoralen (angelixin), ancaloit, glucozit và 9,2% chất nhựa.
Hoạt chất là tinh dầu, có tác dụng đối với vi trùng streptocoe trên da, dùng chữa bệnh bạch biến vì nó kích thích sự bài tiết các sắc tố đen.
D. Công dụng và liều dùng
Theo tài liệu cổ, phá cố chỉ có vị cay, đắng, tính đại ôn, vào 3 kinh tỳ, thận và tâm bào. Có tác dụng bổ mệnh môn tướng hỏa nạp thận khí, là thuốc cường tráng dùng chữa các chứng ngũ lao, thất thương, cốt tủy thương bại, phụ nữ khí huyết xấu, trụy thai, tỳ thận hư hàn, đái són, lưng gối lạnh đau. Phàm những bệnh âm hư hỏa động đi tiểu ra huyết, máu đỏ, đại tiện táo kết không dùng được.
hắc cố tử là một vị thuốc còn dùng trong phạm vi dân gian, làm thuốc bổ dùng cho người già yếu, đau lưng, mỏi gối, tiểu tiện nhiều, hoạt tinh.
Phụ nữ dùng chữa bệnh kinh nguyệt không đều, khí hư. Hạt ngâm rượu, dùng bôi ngoài da chữa bệnh bạch biến. Ấn Độ dùng làm thuốc chữa hủi, bệnh ngoài da.
Liều dùng: Ngày uống 6-15g dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột hoặc thuốc viên.
Tác dụng của cây phá cố chỉ
Phá cố chỉ có vị đắng, hơi cay và không có độc. Ngoài công dụng bổ thận, bổ cốt chỉ còn có nhiều tác dụng khác.
Tác dụng hạt phá cố chỉ chữa bệnh bạch biến
Bạch biến là căn bệnh ngoài da thường thấy ở nhiều người. Đây là bệnh do thiếu hụt các tế bào sắc tố nên dẫn đến hiện tượng da hoặc tóc có nhiều mảng và đốm trắng.
Psoralen và isopsoralen trong bổ cốt chỉ có khả năng làm giãn tiểu động mạch giúp huyết tương ở vùng da thiếu sắc tố tăng lên. Do đó, là da của người bệnh sẽ trở nên hồng hào, đồng thời nguyên bào sản sinh ra sắc tố đen được kích hoạt trở lại, giúp điều trị được bệnh bạch biến hiệu quả.
Tác dụng bổ cốt chỉ đối với tim mạch
Bổ cốt chỉ có tác dụng làm dãn động mạch vành nên lưu lượng máu được tăng cường và giúp co bóp tim mạnh hơn.
Phá cố chỉ còn có tác dụng chữa liệt dương, di tinh.
Bổ cốt chỉ giúp cải thiện tình trạng bạch cầu giảm sau khi xạ trị bởi thuốc này có khả năng kích thích sự tăng trưởng của tế bào này.
Ngoài ra, một số nghiên cứu chỉ ra rằng bổ cốt chỉ có khả năng chống căng thẳng, giảm đau hiệu quả.
Phụ nữ bế kinh, kinh nguyệt không đều, bạch đới, dùng bổ cốt chỉ rất tốt.
Cách dùng phá cố chỉ
Phá cố chỉ dùng làm vị thuốc chữa một số căn bệnh sau:
Cách dùng phá cố chỉ chữa khó thở, viêm phế quản
Sử dụng bổ cốt chỉ, hồ đào nhục, nhũ hương, thỏ ty tử, trầm hương mỗi loại 6g.
Đem sắc nước uống trong ngày.
Cách dùng phá cố chỉ chữa bệnh bạch biến
Cách 1:
Dùng hạt bổ cốt chỉ phơi hoặc sấy khô để tán thành bột. Mỗi lần sử dụng, hòa bột với nước thành hỗn hợp sền sệt, sau đó bôi lên chỗ da bị bạch biến.
Cách 2:
Sử dụng 100g hạt bổ cốt chỉ ngâm với 200ml rượu trắng khoảng 5 – 7 ngày. Sau đó, lấy dung dịch này bôi lên vùng da bị bạch biến. Để thuốc phát huy công dụng, nên dùng ngày 3 lần và liên tục khoảng 1 tuần.
Cách dùng phá cố chỉ bổ thận, liệt dương
Nguyên liệu:
1 đôi cật heo
15g bổ cốt chỉ
Rượu
Gia vị: mắm, muối, hành, gừng, tiêu,…
Cách tiến hành:
Đem cật heo rửa sạch, tách đôi và bỏ màng trắng rồi ướp gia vị.
Bổ cốt chỉ xay thành bột mịn.
Gừng cạo vỏ, rửa sạch và thái miếng mỏng.
Cho bổ cốt chỉ vào cật heo và cho ra đĩa, thêm hành và gừng xếp lên trên rồi đem hấp cách thủy khoảng 30 phút là có thể dùng được.
Cách dùng phá cố chỉ chữa mệt mỏi, đau lưng
Nguyên liệu:
1 con gà ác
15g bổ cốt chỉ
15g hạt tơ hồng
15g phúc bồn tử
15g bạch thược
20g hạt sen
20g hoa súng
30g hạt súng
30g bột vỏ hàu nung
Cách tiến hành:
Đem gà ác làm sạch, sau đó bỏ nội tạng.
Cho tất cả các vị thuốc trên vào một chiếc túi vải rồi buộc kín. Bỏ chung vào nồi rồi đổ nước hầm cho tới khi gà chín là được.
Cách dùng phá cố chỉ chữa động thai ra máu
Nguyên liệu:
Bổ cốt chỉ: 8g
Đảng sâm: 16g
Bạch truật: 12g
Đỗ trọng: 12g
Tục đoạn: 12g
Thỏ ty tử: 18g
Ich chí nhân: 18g
Cách thực hiện:
Đem tất cả dược liệu cho vào nồi sắc với 500nl nước cho đến khi chỉ còn 250ml. Uống thay nước hằng ngày.
Cách dùng phá cố chỉ chữa tiêu chảy mạn tính
Nguyên liệu:
12g Phá cố chỉ
12g sâm bố chính
12g tục đoạn
12g hoài sơn
Nhục quế, sa nhân, can khương, nam mộ hương và trần bì mỗi loại 8g
Cách thực hiện:
Đem tất cả dược liệu tán thành bột mịn, chia làm 2 – 3 lần uống trong ngày và trước bữa ăn 1 giờ.
Cách dùng phá cố chỉ chữa ho lao, hay ra mồ hôi
Sử dụng 400g Phá cố chỉ, đem ngâm rượu khoảng một đêm rồi phơi khô. Sau đó, đem bổ cốt chỉ tán thành bột, vo thành viên bằng hạt ngô. Mỗi ngày uống khoảng 30 viên, chia thành 2 – 3 lần uống.
Cách dùng phá cố chỉ tiểu tiện khó
Cách 1:
Nguyên liệu và cách thực hiện:
Phá cố chỉ, nhục thung dung, phụ tử chế, đương quy, thục địa mỗi loại 12g.
Trầm hương, lộc nhung mỗi vị 4g.
Xạ hương: 0,4g.
Đem tất cả nguyên liệu tán thành bột rồi làm thành viên uống ngày khoảng 5 – 10g.
Cách 2:
Nguyên liệu:
Phá cố chỉ: 12g
Hoài sơn: 16g
Thục địa: 12g
Ngưu tất: 12g
Khiếm thục: 12g
Kim anh: 12g
Trạch tả, phụ tử chế, phục linh, tang phiêu diêu mỗi loại 8g
Nhục quế: 4g
Cách tiến hành:
Đem sắc các vị thuốc mỗi ngày một thang.
Cách chế biến phá cố chỉ
Bổ cốt chỉ sao:
Đem hạt hắc cố tử sao trên lửa nhỏ cho đến khi có mùi thơm
Bổ cốt chỉ trích muối:
Cho 10kg hạt hắc cố tử với 200g nước muối. Để khoảng 1 giờ cho hạt ngậm hết nước muối rồi sao lửa nhỏ.
Bổ cốt chỉ trích rượu:
Đem 10kg bổ cốt chỉ ngâm với 2 lít rượu, để khoảng 1 giờ cho hạt hút hết rượu rồi sao trên lửa nhỏ đến khi có mùi thơm.
Những người không nên dùng phá cố chỉ
Người bị viêm loét dạ dày và đường tiêu hóa không nên dùng bổ cốt chỉ.
Phụ nữ bị băng huyết, rong kinh hay xuất huyết cần tránh sử dụng.
Lưu ý: Khi dùng dung dịch bổ cốt chỉ bôi bên ngoài, không nên dùng đặc hoặc quá nhiều lần trong ngày để tránh làm phồng rộp da.
